Spiski Hrad

Na Spiskim Hradzie

Na wschód od Lewoczy, w odległości około 20 km wznosi się potężne, trawertynowe wzgórze o wysokości 634 m przewyższające okolice o ponad 200 m. Białe ściany ruin zamku potęgują jeszcze wrażenie wyniosłości zamku i niejako przytłaczają lezące u podnóża małe miasteczko Spiskie Podegrodzie. 

Do zamku można się dostać z dwóch stron, od wspomnianego miasteczka podchodzimy stromo pod górę około pół godziny, lub od strony Hodkowców, gdzie asfaltowa droga prowadzi do parkingu położonego parę minut od wejścia do zamku.

Zamek zdumiewa swoim ogromem, jego powierzchnia to ponad 4 hektary i jest uznawany za jeden z największych kompleksów zamkowych w Europie Środkowej. Początki jego historii sięgają XI - XII wieku, ale wzgórze było zasiedlone znacznie wcześniej, najprawdopodobniej już w epoce kamiennej. Na początku naszej ery powstało tu ogromne i potężnie umocnione grodzisko tak zwanej kultury puchowskiej. Jego wielkość, znajdowane ślady rozwiniętego rzemiosła, pozwalają przypuszczać, że już w tym okresie znajdowało się tu centrum administracyjne środkowego Spiszu. Grodzisko stopniowo wyludniało się przenosząc swe funkcje administracyjne do kolejnego, silnego grodziska położonego na sąsiedniej górze Dwernik. Zalążkiem obecnego zamku była okrągła, nieistniejąca obecnie (fundamenty wieży zastały odkryte i zidentyfikowane podczas prac archeologicznych), wieża mieszkalna postawiona na przełomie XI i XII wieku. Pierwszą pewną datą w historii zamku, jest moment zbudowania obecnej okrągłej wieży w roku 1230. 

Jednocześnie powstał przylegający do niej pałac romański i większość górnego zamku. Podczas najazdów tatarskich zamek spełnił doskonale swoje zadania obronne. Na początku XIV wieku został częściowo przebudowany w stylu gotyckim a poważniejsza rozbudowa nadająca mu obecny kształt była prowadzona w połowie XIV wieku. Kolejne przebudowy w połowie XV wieku nadały pałacowi cechy renesansowe.

Zmienne były też kolejne losy właścicieli zamku. Przechodził z rąk do rąk na przestrzeni wieków, częściej w wyniku nadania przez panującego władcę, rzadziej w wyniku walki. Ostatni właściciele zamku władali nim od 1636 do 1945 roku, ale już od początku XVIII wieku rodzina Csáky budowała wygodne kasztele w Hodkowcach, a później także w Bijaczowcach, Kluknawie i tam się osiedlali. 

Na zamku stacjonowała tylko jednostka wojskowa, ale i ta, po pożarze zamku w 1780 roku, opuściła go. Przez prawie 200 lat zamek niszczał opuszczony, dopiero w 1983 roku udostępniono zwiedzającym dolny dziedziniec a następnie górny zamek, w którym nadal trwają prace rekonstrukcyjne.

W sezonie letnim można trafić na zamku na turnieje rycerskie, a dla większych grup zamówić pokaz walk rycerskich. Ja miałem szczęście i stąd prezentowane zdjęcia. 

Z wieży zamku rozpościera się rozległy widok na kotlinę spiską, płaskowyże Słowackiego Raju i panoramę Tatr. 

Widok na Spiską Kapitułę.

Ekspozycja muzealna poświęcona jest przede wszystkim broni i zbrojom. Zamek można zwiedzać w kwietniu tylko w przypadku dobrej pogody (bez części muzealnej), a od maja do końca września w godzinach od 8.30 do 19, w październiku od 9 do 18, w listopadzie od 9 do 15. Od grudnia do końca marca zamek jest zamknięty.

Zwiedzając zamek warto przespacerować się do odległego o około półtorej godziny marszu Rezerwatu Przyrodniczego Dwernik, gdzie można podziwiać trawertynowe baszty, wąwozy o ścianach przekraczających nawet 50 m. I oczywiście nie wolno pominąć miasteczka Spiskie Podegrodzie ze Spiską Kapitułą.

Zamek Spiski wraz z okolicznymi zabytkami jest wpisany do rejestru Dziedzictwa Kultury UNESCO.